Dit is bijzonder: er gaat een nieuw klooster open in Nederland! De wederopstanding van de kapucijnen

Wie richting het Emmausklooster in het Noord-Brabantse Velp rijdt, ziet kilometers lang alleen maar graslandschap. Voor iemand uit een grote stad is dat al een niet alledaags gezicht. Hoe moet dit dan zijn voor iemand uit India, Tanzania of Indonesië - iemand die zelfs nog nooit in Europa, laat staan Nederland, is geweest?

De broeders Christy, William en Egi lachen. ‘Brrr’, zegt broeder William uit Tanzania, met zijn handen kruiselings over zijn armen wrijvend. ‘Vooral het klimaat is wennen. Het is hier net een diepvries.’

William (36) is vijf weken geleden in Nederland aangekomen, net als zijn medebroeders Theo (83) uit Rome en Vincent (46) en Christy (53) uit India. Broeder Egi (52) uit Indonesië is pas een paar dagen geleden aangekomen. Daarmee is de nieuwe kloostergemeenschap, onder leiding van delegaat Christophorus (60) uit Duitsland, compleet.

Via Zoom-vergaderingen en Whatsapp hebben ze afgelopen maanden kennisgemaakt. Christophorus: ‘Maar nu pas gaan we elkaar pas veel beter leren kennen.’

Afronding en doorstart

Het was een bijna onmogelijke, dubbele opdracht die broeder Christophorus van de generaal-overste van de kapucijnen kreeg. Christophorus heeft de leiding over de kapucijnen in de Lage Landen, waar 65 leden uit Vlaanderen en Nederland onder vallen.

Ten eerste: zorg voor een goede afronding van het kloosterleven van de oudere garde. Dat was redelijk snel voor elkaar: de twaalf nog levende kapucijnenbroeders zijn vanuit hun klooster in Tilburg naar een verzorgingstehuis in Breda verhuisd.

En twee: kijk of het mogelijk is om een nieuwe start met de kapucijnenorde in Nederland te maken. ‘Dat was geen gemakkelijke opdracht’, zegt Christophorus met gevoel voor understatement. ‘Nederland is een van de sterkst geseculariseerde landen. Vandaar dat we de gemeenschap wilden opzetten volgens de methode van de San Lorenzo-gemeenschap.’

Gevangenis

Dit initiatief is circa twintig jaar geleden binnen de orde opgezet. Er worden nieuwe, internationale broedergemeenschappen opgericht op plekken waar vroeger de orde sterk aanwezig was, maar nu niet meer. De monniken nemen een gastvrije houding aan en laten mensen kennismaken met de franciscaanse spiritualiteit (de kapucijnen maken deel uit van de franciscaanse kloosterfamilie).

De orde kent inmiddels meer dan tien San Lorenzo-gemeenschappen in Europa en Zuid-Amerika.

De minderbroeders - een andere naam voor kapucijnen - leiden hun leven al biddend en in eenvoud, in de traditie en geest van Franciscus van Assisi. Maar ze willen ook dicht bij de maatschappij staan en bijvoorbeeld in een plaatselijke parochie of gevangenis werken.

Tocht door Nederland

‘Ooit was de Nederlandse provincie van de kapucijnen een van de grootste van onze hele orde’, vertelt Christophorus. ‘Toen ik werd geboren, waren er ruim zeshonderd broeders. Nu zijn het er nog negentien, van wie twee derde dus in een verzorgingstehuis in Breda.’

Christophorus zag er wel een uitdaging in om te kijken of hier een nieuwe vestiging mogelijk was. De Duitser kent Nederland redelijk goed. Geboren in Nordhorn, zes kilometer van de Nederlandse grens, was hij met de taal ook niet onbekend.

Christophorus maakte een tocht door Nederland en bezocht religieuze plekken waar hij met medebroeders zou kunnen wonen, werken en bidden. Het Emmausklooster in Velp, het oudste nog bestaande franciscaanse klooster in Nederland, had de Duitser tijdens zijn studietijd al eens bezocht.

Bovendien vertelde de geschiedenis dat in 1645 zijn medebroeders kapucijnen er al woonden en pas in 2014 het klooster verlieten. Hoe mooi zou het zijn om hier toch weer een gemeenschap op te bouwen?

Sceptische paus

‘Ik legde mijn plan voor aan paus Franciscus. Hij was wat sceptisch. ‘‘Een nieuw klooster? In Nederland? Daar was toch niets meer qua geloof en kerk?’’, vroeg hij. ‘‘Daarom juist’’, zei ik. ‘‘Ik wil de vlam van ons charisma weer aanwakkeren.’’ De paus zei dat God vandaag de dag nog steeds wonderen doet, ook in Nederland, dus dat ik mijn gang mocht gaan.’

Vanuit Rome werd contact opgenomen met kapucijnen in alle landen waar zij actief zijn: wie zou er naar Velp willen komen? Vijf medebroeders zochten ‘Velp’ op via Google Maps, meldden zich - en nu zitten ze in Nederland.

De inburgering bestaat het eerste jaar vooral uit elkaar leren kennen. Christophorus: ‘We gaan bespreken hoe we samen een gemeenschap kunnen vormen. Het duurt natuurlijk ook even voor alle broeders individueel zijn geland. Ook moeten ze dingen leren, bijvoorbeeld hoe je een tafel dekt. Want dat gebeurt in India heel anders dan hier. Als we pelgrims te logeren krijgen, is dat wel belangrijk.’

De broeders reizen drie dagen per week naar de Radboud Universiteit om de Nederlandse taal onder de knie te krijgen. Elke donderdagochtend vieren ze de eucharistie mee in de nabijgelegen H. Elisabethparochie.

De pastoor aldaar is heel blij met zijn nieuwe priester-collega’s. ‘Hij kwam hier op kennismakingsgesprek met zijn agenda in zijn hand. Hij had nog wat vieringen openstaan: of wij die konden invullen’, vertelt Christophorus met een gulle lach.

Cultuurschok

Voor sommige broeders is het nu al een cultuurschok om geen overvolle kerken te zien. ‘In India, Tanzania en Indonesië zijn ze gewend een kerk binnen te komen die vol zit. ‘‘Waar zijn de mensen?’’, vroegen ze mij. Ze zullen zich best afvragen waar ze aan zijn begonnen, en waarom ze ‘ja’ hebben gezegd. Een kleine pleister op de wonde: we koken de komende tijd internationaal, om hen ook zo te laten landen. De Hollandse kost komt later.’

Bij het klooster hoort een kerk in barokstijl: grote weelde en overdadige versieringen. ‘Ik vind het haast té katholiek,’ lacht broeder Christophorus. ‘Het staat schril in contrast met wie wij als minderbroeders zijn. Wij staan voor eenvoud en armoede. Maar kijk’, – hij klopt op de pilaren bij het altaar – ‘het is hout en geen steen. Dat is goed.’

In de kloostertuin is een nieuwe begraafplaats aangelegd. Alle resten van de overleden broeders uit het Tilburgse klooster zijn opgegraven en in zes kisten overgebracht naar Velp. De namen van alle in Nederland overleden broeders staan op herdenkingsplaten. In de tuin staat nog een pesthuisje uit 1670, waar kapucijnen verbleven die pestlijders bijstonden.

Vieren

Met Pasen is er een openingsviering, waar de nieuwe gemeenschap zich officieel presenteert. De generaal-overste van de orde vliegt uit Rome over om het mee te vieren. Vanaf dan opent het klooster ook voor grotere groepen en kunnen wandelaars, pelgrims en mensen op retraite overnachten. Voor hen zijn er twaalf gastenkamers ingericht.

Andere toekomstideeën zijn er zeker, zoals het aanbieden van bezinningsdagen over franciscaanse thema’s. Want het klooster moet nu van de kapucijnen blijven en niet weer sluiten.

Maar de groep monniken wil eerst en vooral doen wat de orde van hen vraagt: bidden en in stilte leven. Christophorus: ‘Laat ons op een vrolijke manier ons leven leiden. Vrolijk, omdat we minder serieus zijn dan bijvoorbeeld de benedictijnen. Dat is en blijft ons motto: doe maar gewoon, maar doe het vrolijk.’

Foto via Pixabay (niet het klooster uit het artikel).