Ook Nederlandse katholieken krijgen nieuwe bijbellezingen in hun kerkdiensten. Maar andere dan de Belgen

Nederlandse katholieke parochies krijgen vanaf advent 2025 een nieuwe vertaling voor de bijbellezingen, meldt woordvoerder Anna Kruse van de bisschoppenconferentie. Het eerste vernieuwde ‘zondagslectionarium’, waarin de bijbellezingen voor de zondagsmissen staan afgedrukt, komt dan beschikbaar. In de Rooms-Katholieke Kerk bestaat een leesrooster voor de zondagsliturgie dat over drie jaar verdeeld is.

De aankondiging komt vlak na het Belgische besluit om vanaf 2027 juist de NBV21 in de liturgie te gebruiken - waardoor protestanten en katholieken daar voor het eerst in vijf eeuwen dezelfde Bijbelvertaling in de eredienst gaan delen.

Deze door het protestantse Nederlands-Vlaamse Bijbelgenootschap gemaakte bijbelvertaling - waaraan ook katholieke vertalers meededen - wordt sinds eind 2024 ook in de Oud-Katholieke Kerk gebruikt.

De Nederlandse rooms-katholieke bisschoppen kozen volgens Kruse echter ‘van meet af aan voor een herziening van het bestaande lectionarium’. Deze voor de liturgie aangepaste bijbelteksten zijn gebaseerd op de rooms-katholieke Willibrordvertaling uit 1975.

Op de vraag wat de nu doorgevoerde herziening inhoudt, welke vertaalprincipes zijn gehanteerd en of uit de bijbelse grondtalen Hebreeuws en Grieks is vertaald of uit de Latijnse ‘Vulgaatvertaling’ ervan, wil de woordvoerder niet reageren. Wie het vertaalwerk heeft uitgevoerd blijft ook geheim. In België wordt vertaald door een groep van dertien bijbelwetenschappers, liturgisten, theologen en neerlandici.

Het is aannemelijk dat in de komende jaren ook de overige delen van de driejarige cyclus en de verschillende andere lectionaria, waaronder die voor doordeweekse missen, worden vernieuwd.

Ook het altaarmissaal

Naast het lectionarium met bijbellezingen wordt in de katholieke eucharistie nog een ander boek gebruikt: het altaarmissaal. Daarin staan de gebeden die tijdens de verschillende eucharistievieringen worden uitgesproken.

Aan een nieuwe vertaling daarvan is volgens Kruse ‘de afgelopen vijftien jaar in opdracht van de Nederlandse bisschoppen gewerkt’ en dit nadert zijn voltooiing. Ook de vertalers daarvan zijn onbekend. Volgens ingewijden is het echter dezelfde, beperkte en besloten groep mannen, onder wie bisschop Jan Liesen van Breda en de Limburgse 77-jarige priester, liturgist en secretaris van de Nationale Raad voor de Liturgie Jo Hermans.

Het blijft echter onduidelijk welke vertaalprincipes hier zijn gehanteerd. De Nederlandse vertalers begonnen namelijk in 2010 volgens de in 2001 door het Vaticaan afgekondigde regels die voorschreven dat men dicht bij de Latijnse grondtekst moest blijven. In 2017 versoepelde paus Franciscus echter die regels en gaf hij meer ruimte voor aandacht voor de doeltaal zodat het gelovigen natuurlijk in de oren zou klinken.

Spanningen tussen Vlamingen en Nederlanders

De samenwerking tussen de Nederlandse en Vlaamse bisschoppen verloopt al jaren stroef op het gebied van de liturgie. Dat heeft ideologische redenen: de Nederlandse bisschoppen zitten meer op de lijn van Benedictus XVI - die de regels van 2001 streng handhaafde - en de Belgische bisschoppen op die van Franciscus.

Het Vaticaan liet tijdens de bezoeken van beide bisschoppenconferenties aan Rome in november 2022 weten dat ‘samen vertalen’ in het kleine taalgebied beter is, maar als het niet anders kan ook aparte wegen bewandeld mochten worden. En zo gebeurde.

‘Het werk aan de nieuwe Nederlandstalige editie van het altaarmissaal en het lectionarium gebeurde steeds in zorgvuldige afstemming’ met het Vaticaan, laat Kruse weten. ‘Toen de Vlaamse bisschoppen de samenwerking met Nederland beëindigden, kregen de bisschoppen van Nederland uitdrukkelijk de goedkeuring uit Rome om de ingeslagen weg voort te zetten.’ De Belgische bisschoppen kregen op hun beurt Vaticaanse toestemming voor het gebruik van de NBV21.

Zowel de Nederlandse als de Vlaamse bisschoppen gaan zodoende verder op parallelle wegen. Als alle lectionaria in de Vlaamse kerk zijn aangepast, nemen ook de Vlaamse bisschoppen de vertaling van het altaarmissaal ter hand. Daarbij zullen zij de vrijere regels uit 2017 hanteren.

Afbeelding van Pexels via Pixabay