Hint paus Leo XIV nu ook op getrouwde priesters? ‘Het celibaat wordt hier als iets vreemds beschouwd’

Je leest er bijna overheen. Maar in een telegram dat de Vaticaanse kardinaal Pietro Parolin maandag namens de paus naar Bogotá stuurde, staat een bijzin die weleens een historisch besluit zou kunnen aankondigen.

De kerk moet zich ‘inspannen de bewoners van de Amazone het brood van de Blijde Boodschap vers en zuiver te geven, evenals het hemels voedsel van de eucharistie, het enig middel om werkelijk Volk van God en Lichaam van Christus te zijn’, staat er.

De in het Spaans geschreven boodschap is gericht aan de bijna negentig bisschoppen uit het Amazonegebied die van 17 tot 20 augustus in Bogota ontmoeten.

Veel katholieke gemeenschappen in het Amazonegebied kunnen de eucharistie nauwelijks vieren. ‘Soms duurt het niet slechts maanden, maar zelfs meerdere jaren voordat een priester naar een gemeenschap kan terugkeren’, stelde de Amazonesynode, in 2019 door paus Franciscus georganiseerd.

Dat was een van de redenen waarom deze Amazonesynode in haar slotdocument vroeg om ‘geschikte mannen uit lokale gemeenschappen die wettig getrouwd zijn en een stabiel gezin hebben’ tot priester te kunnen wijden.

Dat verzoek is echter tot nu toe in Rome op de plank blijven liggen. Wel ontwikkelden de bisschoppen in de Amazone een voorstel voor een zogenaamde ‘Amazoneritus’: een bewerking van de katholieke liturgie waarin ook aspecten uit de Amazoneculturen worden opgenomen.

In het 102 pagina’s tellende conceptdocument dat deze ritus uitwerkt en dat afgelopen april ter bespreking werd aangeboden, wordt ook gepleit voor de wijding van gehuwde priester en van vrouwen tot diaken.

Het celibaat is volgens het document binnen de Amazonecultuur ‘iets vreemds, omdat het een persoon verwijdert uit het netwerk van verwantschap en wederkerige relaties’, zoals die in de Amazoneculturen bestaan. Ook wordt er in het document voor gepleit ‘priesters die hun ambt hebben neergelegd om te trouwen opnieuw te betrekken bij de bediening van de sacramenten’.

Petrus en Paulus

Het document stelt dan ook voor om in lokale gemeenschappen zogenoemde gehuwde viri probati (letterlijk: beproefde mannen) tot priester te wijden. Het doel is om ‘gemeenschappen te vormen die volwassen zijn in hun geloof en die - om tot hun volle gestalte te komen - uit hun midden eigen priesters laten opstaan’.

Deze priesters moeten samenwerken met rondreizende celibataire priesters, met diakens en met leken die verschillende functies in de gemeenschappen vervullen.

Dit voorstel is een uitwerking van een plan van de Oostenrijkse theoloog Paul Zulehner en de Zuid-Afrikaanse bisschop Fritz Lobinger uit 2002. Zij stelden dat celibataire ‘Pauluspriesters’ (rondreizend en beschikbaar als de single Paulus) en gehuwde priesters naast elkaar kunnen bestaan. Die laatsten zouden lijken op de apostel Petrus, die immers een schoonmoeder had.

Als dit document naar Rome wordt gestuurd, zal paus Leo XIV rood of groen licht moeten geven. Maar wat denkt Leo XIV hierover?

Volgens een hoge geestelijke die niet lang geleden bij Leo XIV op bezoek was, is de paus ‘bezorgd over gemeenschappen die de eucharistie niet kunnen vieren’. Dat zou volgens deze geestelijke bij Leo, die jarenlang bisschop was in Peru, inderdaad tot een opening in de celibaatspraktijk kunnen leiden.

Het telegram van maandag zit op dezelfde koers: zonder viering van de eucharistie kan de kerk niet werkelijk ‘Volk van God en Lichaam van Christus’ zijn. En het celibaat staat dat in de Amazone in de weg.

Daar komt bij dat in delen van de Amazone evangelicale groepen oprukken. Recente cijfers uit Brazilië tonen bijvoorbeeld dat de groei van evangelicalen in meerdere deelstaten in de Amazone tot de hoogste van het hele land behoren. Zij hebben namelijk wel (al dan niet gehuwde) predikanten tot hun beschikking voor evangelisatie en pastoraat.