Leo XIV honderd dagen paus: wat heeft hij bereikt?

Op die zonnige zondag in de Mariamaand hadden tienduizenden mensen zich op het Sint-Pietersplein in Vaticaanstad verzameld voor het ceremoniële begin van Leo’s pontificaat. De Amerikaans-Peruaanse Robert Prevost was ruim een week daarvoor gekozen tot 267e paus en opvolger van de in april overleden Franciscus.

Tussen de regels van zijn toespraak vanaf het middenbalkon van de Sint-Pietersbasiliek door kon iedereen horen wat Leo XIV wilde zijn: een bruggenbouwer. Allereerst binnen de kerk, tussen de behoudende en de vernieuwingsgezinde stromingen. De 69-jarige kerkleider gaat wat pontificaler gekleed dan zijn voorganger: de rode ”mozzetta”, de pauselijke cape, is weer uit de kast gehaald en rooms-katholieken mogen zijn vissersring kussen.

Op dat balkon bleek nog meer. Franciscus was impulsief, extravert en zat vol verrassingen, maar dat hoeven rooms-katholieken niet van hun nieuwe herder te verwachten. Leo is intellectueler en ingetogener. Hij leest zijn toespraken graag voor van papier en wijkt zelden van de tekst af. Van improvisatie en toevalligheden houdt de soms wat verlegen ogende paus niet zo, al communiceert hij vlot in het Engels, Spaans of Italiaans. Onder de miljoen jonge pelgrims die begin deze maand de jongerendagen van het Heilig Jaar in Rome bezochten, leek hij even open te bloeien.

Lunch

Dat is de buitenkant, de stijl. Inhoudelijk maakte Leo XIV de afgelopen honderd dagen duidelijk de lijn van Franciscus voort te zetten. Hij benadrukte het belang van synodaliteit, het meepraten van gewone rooms-katholieken over de toekomst van de kerk. Dat was een belangrijk speerpunt van de vorige paus.

Leo XVI, die wordt gezien als een middenfiguur, neemt de tijd. Pausen hebben geen ambtstermijnen, dus hij hoeft geen haast te maken. Het wachten is op de eerste encycliek, een pauselijke brief over de leer of het geloof, en op zijn eerste buitenlandse reis.

Veel verder dan de pauselijke zomerresidentie in Castel Gandolfo, in de heuvels buiten Rome, is Leo in drie maanden tijd niet geweest. Wel gebruikte hij daar de lunch met honderden armen. Net als Franciscus heeft Leo zich toegelegd op de hulp aan mensen in nood, wat hij overigens ook al deed als bisschop in Peru.

Barbarij

Ook snijdt de behoedzame Leo vaak dezelfde thema’s aan. De eerste Amerikaanse paus heeft in zijn openbare toespraken al vele keren voor vrede in Oekraïne of het Midden-Oosten gepleit. Soms deed de kerkleider dat in sterke bewoordingen, zoals vorige maand, toen hij de Israëlische aanval op de enige rooms-katholieke parochie in Gaza veroordeelde.

De paus zei: „Ik vraag opnieuw dat er onmiddellijk een einde komt aan de barbarij van de oorlog en dat er een vreedzame oplossing voor het conflict wordt gevonden. Ik doe een beroep op de internationale gemeenschap om het humanitair recht na te leven en de verplichting tot bescherming van burgers te respecteren, evenals het verbod op collectieve bestraffing, het willekeurig gebruik van geweld en de gedwongen verplaatsing van de bevolking.”

In zijn preken en toespraken lijkt Leo XIV misschien wat meer op Benedictus XVI, de voorganger van Franciscus. Ze gaan weer wat vaker over Christus en minder over maatschappelijke onderwerpen, al komen die ook regelmatig langs. Als lid van de augustijner orde weeft de paus regelmatig woorden van de kerkvader Augustinus door zijn tekst, bijvoorbeeld uit diens ”Belijdenissen”.

Volgens veel Vaticaanwatchers wil Leo eerst een beetje de kat uit de boom kijken. Over prangende vragen rond de herinvoering van de Latijnse mis, de aanstelling van vrouwelijke diakenen, het priestercelibaat of het zegenen van homostellen heeft de paus zich nog niet uitgelaten. Ook is nog niet duidelijk hoe hij zich tot de protestantse kerken wil verhouden.

Toch lijkt het er niet op dat Leo XVI besluiten van zijn voorganger gaat terugdraaien. Hij heeft duidelijk een andere stijl, maar inhoudelijk valt er geen grote koerswijziging te verwachten. Dat zal blijken als de tijd van kennismaken voorbij is en de vragen van een wereldkerk van een antwoord moeten worden voorzien.